Η Ρωμανία επάρθεν...

15ος αιώνας και η πάλαι ποτέ κραταιά Βυζαντινή αυτοκρατορία είναι πια μια σκιά του εαυτού της... Η Κωνσταντινούπολη μια νησίδα μέσα σε μια θάλασσα τούρκων. Ουσιαστικά μια πρωτεύουσα χωρίς αυτοκρατορία.
Όμως ενώ η Πόλη ζούσε τον επιθανάτιο ρόγχο της στο Μωριά και στο Δεσποτάτο του Μυστρά άρχισε να σχηματίζεται η συνείδηση του σύγχρονου ελληνισμού και να δημιουργείται μια αναγέννηση των γραμμάτων και των τεχνών. Ο Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων γράφει στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο πως πρέπει να αποκαλείται αυτοκράτωρ των Ελλήνων και όχι των Ρωμαίων.

Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος αφού στεφθεί αυτοκράτορας στον Μυστρά αναχωρεί για την Πόλη όπου έπεσε μαχόμενος ηρωικά σαν απλός στρατιώτης δίπλα στην Πύλη του Ρωμανού στις 29/5/1453.
Το Δεσποτάτο του Μυστρά που ο Κωνσταντίνος το είχε εξαπλώσει σε όλη την Πελοπόννησο εκτός από τα Κάστρα Μεθώνης, Κορώνης και Ναυπλίου, παραδομένο στα αδέρφια του Θωμά που ήταν δυτικόφιλος και Δημήτριο που ήταν τουρκόφιλος σπαράσσονταν από τη διαμάχη των δυο αδελφών ενώ οι τούρκοι με επικεφαλής των Μωάμεθ τον Πορθητή αποφασίζουν το 1460 να ξεμπερδεύουν με αυτό μια και καλή. Ο Μωάμεθ επικεφαλής μεγάλου στρατού εισβάλει στον Μωριά πρώτα στις περιοχές του Δημητρίου που δεν προέβαλε καμιά αντίσταση καταλαμβάνοντας το Μυστρά (σημαδιακά;) στις 29/5/1460. Επιχειρώντας να εισβάλει στις περιοχές του Θωμά συναντά αντίσταση στο Καστρίτσι και στο Γαρδίκι κοντά στο Λεοντάρι.Η συμπεριφορά του Μωάμεθ του Β' απέναντι στους υπερασπιστές είναι αμίλεικτη σφάζονται μέχρις ενός και η τοποθεσία παίρνει την ονομασία "κόκκαλα" από τα οστά των άταφων υπερασπιστών του Γαρδικίου που αντίκρυζαν οι διαβάτες για χρόνια μετά τη μάχη και την σφαγή που επακολούθησε...
Ο Θωμάς καταφεύγει στην Ιταλία παίρνοντας μαζί του την κάρα του Αγίου Ανδρέα (που επέστρεψε στην Πάτρα μόλις το 1964) χωρίς να προβάλει πουθενά αντίσταση ενώ η Γλαρέντζα, το Σανταμέρι, το Χλεμούτσι και τα υπόποιπα κάστρα της Ηλείας και της Αχαΐας πέφτουν ένα ένα στα χέρια των τούρκων... Οι μαθητές του Πλήθωνα καταφεύγουν στη δύση και φέρνουν την σπορά της αναγέννησης...
Όμως ένας ασήμαντος τοπάρχης ο Κωνσταντίνος Γραίζας Παλαιολόγος στο Κάστρο της Ωριάς στο Σαλμενίκο Αχαΐας αρνείται να παραδοθεί. Πολιορκείται και οι τούρκοι καταλαμβάνουν το εξωτερικό μέρος του κάστρου μετά από πολιορκία λίγων ημερών και αφού κόψουν την υδροδότηση. 600 παιδιά τα κρατούν ως γενίτσαρους ενώ οι κάτοικοι πωλούνται στα σκλαβοπάζαρα... Ο Κωνσταντίνος όμως στην ακρόπολη του κάστρου συνεχίζει να αντιστέκεται για ένα χρόνο ακόμα ώσπου με τιμητική συμφωνία οι τούρκοι δέχονται να τον αφήσουν να αποχωρήσει με το στρατό του ανενόχλητος. Η συμφωνία δεν τηρείται και συλαμβάνουν τους πρώτους που βγαίνουν. Η πολιορκία συνεχίζεται ώσπου με ηρωική έξοδο ο Κωνσταντίνος καταφεύγει στην ενετοκρατούμενη Ναύπακτο.
Έτσι πέφτει και το κάστρο στο Σαλμενίκο Αχαΐας ο τελευταίος προμαχώνας του μεσαιωνικού ελληνισμού στο Μωριά...

Ό,τι απομένει από ύψωμα που ήταν χτισμένο το κάστρο στο Σαλμενίκο Αχαΐας

Λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα στα Καλάβρυτα κηρύχτηκε επίσημα η Επανάσταση του 1821...
Σήμερα οι κατολισθήσεις (που συνεχίζονται στην περιοχή) έχουν εξαφανίσει σχεδόν όλα τα ίχνη του  κάστρου στο Σαλμενίκο Αχαΐας. Ο διαβάτης που θα περάσει μόνο με τα μάτια της ψυχής θα αντικρύσει το τελευταίο προπύργιο αντίστασης στο Δεσποτάτο του Μυστρά...

...
η Ρωμανία πέρασεν, η Ρωμανία επάρθεν
η Ρωμανία αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο!

(Παραδοσιακό ποντιακό τραγούδι για την άλωση της Πόλης. Νομίζω πως ταιριάζει κι εδώ ίσως και καλύτερα!)